Sản xuất đang gặp khó vì chi phí đầu vào tăng cao (Ảnh minh họa)
Soi xét các yếu tố hỗ trợ tăng trưởng trong quý I/2023, vấn đề đang đặt ra là cần hồi phục được ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, trong khi đầu tư công được kỳ vọng có thể là động lực dẫn dắt thì vẫn đang “lấy đà”.
Đầu tư công “lấy đà”
Đối mặt nguy cơ tăng trưởng thấp và rất nhiều thách thức hiện nay, Chính phủ và các chuyên gia đều nhận định đầu tư công phải là động lực dẫn dắt và then chốt. Nhưng trên thực tế, giải ngân đầu tư công quý I/2023 chỉ đạt 9,69% kế hoạch, thấp hơn kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao là 10,35% và cũng thấp hơn so với cùng kỳ năm 2022 (11,88%). Áp lực giải ngân đầu tư công trong những tháng tới, quý tới vì vậy vẫn rất lớn, trong khi vẫn đối diện với nhiều khó khăn, trở ngại. Trong đó, bên cạnh các thách thức lớn và đã tồn tại nhiều năm như thủ tục hành chính, các vấn đề liên quan đến đất đai, đấu thầu… thì ngay ở công tác phân bổ vốn cũng vẫn chậm và diễn ra ở không ít bộ, ngành và địa phương.
Số liệu cho thấy đến hết tháng 3 vừa qua, vẫn còn trên 89.799 tỷ đồng chưa được phân giao chi tiết, chiếm 12,7% kế hoạch. Cụ thể, có 30 bộ, cơ quan trung ương và 46 địa phương chưa bổ chi tiết 100% vốn ngân sách Trung ương (trên hệ thống thông tin quốc gia về đầu tư công); 17 địa phương chưa bổ chi tiết 100% vốn ngân sách địa phương. Công tác giải ngân cũng vậy, khi có tới 48 bộ, cơ quan trung ương và 28 địa phương giải ngân dưới mức trung bình (10,35%) của cả nước. Trong đó, có tới 30 bộ, cơ quan trung ương chưa giải ngân (0%) vốn ngân sách nhà nước được giao và một số dự án đến nay vẫn chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư.
Thách thức là vậy nhưng theo số liệu quý I, có 2 bộ, cơ quan trung ương và 17 địa phương đã giải ngân đạt mức cao trên 15% so với kế hoạch Chính phủ giao. Đáng chú ý trong đó có Bộ Giao thông – Vận tải (ngành được giao nhiều vốn đầu tư công nhất) đã giải ngân được 15,37%. Trên cơ sở những kết quả khá tích cực trong quý I, Tư lệnh ngành giao thông, ông Nguyễn Văn Thắng tin tưởng việc giải ngân được thúc đẩy mạnh trong quý II, cùng với đó là tăng cường tháo gỡ các khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là các dự án dở dang sẽ tạo dư địa tăng trưởng tích cực.
Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương, để vượt qua những khó khăn như đã thấy trong quý I và cố gắng đạt được mục tiêu trong các tháng, các quý còn lại thì thúc đẩy giải ngân đầu tư công là một trong những giải pháp rất quan trọng. "Đây là giải pháp then chốt trong động lực về đầu tư và tăng trưởng", ông Trần Quốc Phương nói.
Trong tổng số vốn 711,7 nghìn tỷ đồng đầu tư công trong năm nay, mục tiêu Chính phủ đặt ra là phải giải ngân được tối thiểu 95% (tương ứng con số giải ngân tuyệt đối tối thiểu phải đạt khoảng 676 nghìn tỷ đồng). Theo các chuyên gia, thực hiện thành công mục tiêu này sẽ là đột phá rất mạnh đóng góp và hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế năm nay. Dù còn những thách thức nhưng sự quyết liệt của Chính phủ hiện nay cũng như còn dư địa về mặt thời gian nên có cơ sở để kỳ vọng sẽ thực hiện thành công đột phá này.
Công nghiệp đang suy giảm và cần trợ lực
Bên cạnh nỗ lực và kỳ vọng từ đầu tư công, khi nhìn tăng trưởng kinh tế ở góc độ đóng góp của các khu vực cũng sẽ thấy nhiều vấn đề đáng phải lưu tâm. Trong mức tăng trưởng 3,32% quý I vừa qua, khu vực nông nghiệp tăng 2,52%, đóng góp 8,85% vào mức tăng trưởng chung; khu vực dịch vụ tăng 6,79%, đóng góp 95,91%; trong khi khu vực công nghiệp và xây dựng giảm 0,4%, qua đó làm giảm 4,76%. Như vậy, khu vực công nghiệp và xây dựng suy giảm là nguyên nhân chính khiến GDP quý I tăng thấp và diễn biến tiếp theo của khu vực này thế nào sẽ tác động không nhỏ tới tăng trưởng chung trong thời gian tới.
Chỉ số sản xuất công nghiệp ghi nhận mức tăng trưởng âm trong quý I/2023
Phân tích kỹ hơn ở khu vực công nghiệp và xây dựng, số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, giá trị tăng thêm các ngành công nghiệp quý I là âm 0,82% so với cùng kỳ năm trước. Nhìn lại cả giai đoạn 2011-2023, đây không chỉ là mức giảm sâu nhất so với cùng kỳ các năm mà còn là lần đầu tiên ghi nhận mức tăng trưởng âm như vậy. Đặc biệt, ngành chế biến, chế tạo (ngành quyết định chủ yếu đến tốc độ tăng trưởng toàn ngành công nghiệp và toàn bộ nền kinh tế) thì quý I vừa qua giảm 2,4% so cùng kỳ do nhiều ngành quan trọng trong công nghiệp chế biến, chế tạo đều giảm và đều là những ngành sản xuất phục vụ xuất khẩu.
Như vậy, nhìn về các động lực tăng trưởng, vấn đề cần hóa giải trong thời gian tới không chỉ nằm ở thúc đẩy đầu tư công mà còn làm sao để tốc độ tăng trưởng của khu vực nông nghiệp tích cực hơn; duy trì được đà tăng của khu vực dịch vụ và đặc biệt là hồi phục được ngành công nghiệp chế biến, chế tạo. Nỗ lực để xuất khẩu phục hồi, kéo theo đó là phục hồi của ngành sản xuất, rõ ràng là không dễ trong bối cảnh nhu cầu suy giảm ở các thị trường đối tác lớn hiện nay và nhiều yếu tố khách quan bên ngoài khác. Nhưng cùng với kỳ vọng tình hình bên ngoài sẽ cải thiện trong những quý tới, cũng rất cần những nỗ lực hỗ trợ tháo gỡ khó khăn từ Chính phủ, các cấp, các ngành đối với cộng đồng doanh nghiệp ở tất cả các lĩnh vực, đặc biệt trong khu vực công nghiệp.
Theo bà Phí Thị Hương Nga, Vụ trưởng Vụ Thống kê Công nghiệp và Xây dựng, Tổng cục Thống kê, do giá chi phí logistics tăng và các nguyên nhiên vật liệu đầu vào cho các doanh nghiệp vẫn bị ảnh hưởng tăng nên rất cần các cấp, các ngành hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn trong sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, cần thúc đẩy giải ngân nhanh các gói hỗ trợ doanh nghiệp kịp thời và hiệu quả.
Cũng theo bà Nga, khó khăn lớn nhất của các doanh nghiệp công nghiệp hiện nay là thị trường tiêu thụ sản phẩm bị thu hẹp và giảm sút (đặc biệt là với hàng hóa xuất khẩu), do đó doanh nghiệp rất cần Chính phủ, các cấp, các ngành hỗ trợ tháo gỡ khó khăn trong khâu tiêu thụ sản phẩm như, thông qua các giải pháp tìm kiếm, mở rộng thị trường xuất khẩu; hỗ trợ thuế, phí xuất khẩu…
Các chuyên gia cũng cho rằng, việc tuyên truyền và đẩy mạnh chính sách tiêu dùng trong nước, kích cầu tiêu thụ trong nước cũng là cách để gián tiếp hỗ trợ cho các doanh nghiệp đẩy mạnh sản xuất kinh doanh. Trong khi đó về lao động, các chính sách hỗ trợ cho người lao động cần rõ ràng, đơn giản bớt các thủ tục, hướng dẫn cụ thể, giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp. Cần có gói hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động, như hỗ trợ các nguồn để doanh nghiệp gặp khó khăn có thể vay trả lương cho người lao động.
Một trong những chỉ đạo và yêu cầu được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 3 vừa qua là thúc đẩy phục hồi, phát triển sản xuất công nghiệp, đặc biệt là công nghiệp chế biến chế tạo. Theo đó cần có các cơ chế, chính sách khuyến khích, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp sản xuất đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất quốc tế.
Trích nguồn
Đỗ Lê