Hoạt động của Quỹ Phát triển DNNVV còn nhiều vướng mắc từ quy định pháp lý. Ảnh: ST
Việc ban hành khung pháp lý về các công cụ chính sách tài chính hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), trong đó có Quỹ Phát triển DNNVV là rất quan trọng, nhưng thực tế triển khai vẫn còn nhiều khó khăn và vướng mắc.
Thúc đẩy khởi nghiệp, tham gia chuỗi liên kết
Từ 1/7/2019, Nghị định số 39/2019/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) hướng dẫn Điều 20 Luật Hỗ trợ DNNVV có hiệu lực. Để triển khai Nghị định, Hội đồng thành viên Quỹ Phát triển DNNVV đã ban hành Quyết định số 08/QĐ-HĐTV công bố lãi suất cho vay của Quỹ với 3 mức lãi suất tương ứng với thời hạn vay gồm: lãi suất cho vay ngắn hạn là 4,16%/năm, lãi suất cho vay trung hạn là 6%/năm và lãi suất cho vay dài hạn là 6%/năm. Mức lãi suất này được giữ cố định (hoặc giảm) trong suốt thời gian vay vốn của DNNVV. Đây là mức lãi suất thấp hơn từ 3 đến 4% so với mức lãi suất cho vay thương mại trên thị trường.
Nhưng đến năm 2020, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên Hội đồng thành viên Quỹ đã ban hành quyết định công bố giảm thêm 2% mức lãi suất cho vay của Quỹ, cụ thể, giảm lãi suất cho vay ngắn hạn xuống còn 2,16%; trung và dài hạn còn 4%.
Theo đánh giá của các chuyên gia và doanh nghiệp, việc Quỹ Phát triển DNNVV đi vào hoạt động đóng vai trò quan trọng để hỗ trợ DNNVV tiếp cận nguồn vốn trong bối cảnh vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại gặp khó khăn và chi phí lãi suất cao. Nguồn vốn điều lệ tối thiểu 2.000 tỷ đồng của Quỹ được cấp từ ngân sách được coi là “vốn mồi” để huy động các nguồn tài chính tư nhân tham gia hỗ trợ DNNVV.
Hơn nữa, việc Quỹ cho DNNVV vay thông qua các ngân hàng thương mại đã khuyến khích các ngân hàng tự thu xếp nguồn lực để tham gia hỗ trợ tài chính cho DNNVV.
Ngoài ra, Quỹ đặt trọng tâm hỗ trợ DNNVV khởi nghiệp sáng tạo, DNNVV tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị được đánh giá là phù hợp, bởi đây là những lĩnh vực nền tảng cho sự phát triển kinh tế, thúc đẩy khởi nghiệp, phát triển và gia tăng số lượng, chất lượng các cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị có lợi thế cạnh tranh của Việt Nam.
Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay, tính đến hết tháng 9/2022, tổng số vốn được Quỹ chấp thuận cho vay là 233,53 tỷ đồng, tổng vốn đã giải ngân cho DNNVV theo tiến độ của dự án đạt khoảng 177,68 tỷ đồng. Toàn bộ DNNVV được vay vốn từ Quỹ đã triển khai hoạt động mở rộng sản xuất kinh doanh đúng mục đích, số tiền gốc cho vay Quỹ đã thu hồi đạt 97,47 tỷ đồng, số tiền lãi thu đạt 18,7 tỷ đồng, dư nợ còn 80,21 tỷ đồng. Hiện nay, Quỹ đang xem xét, đánh giá hồ sơ các DNNVV với tổng số vốn đề nghị vay là 429,24 tỷ đồng.
Toàn bộ vốn vay được bảo toàn, thu hồi đủ và đúng hạn, chưa xảy ra tình trạng nợ xấu của doanh nghiệp vay vốn.
Công khai thông tin để tránh "ưu ái"
Mặc dù đã thu được nhiều kết quả tích cực sau gần 3 năm triển khai, nhưng theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiện vẫn chưa có khung pháp lý quy định về quản lý các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách. Mỗi quỹ đều có văn bản điều chỉnh riêng dẫn đến tình trạng xảy ra nhiều vướng mắc trong quản lý và vận hành Quỹ.
Hơn nữa, quy định quỹ hoạt động theo “mô hình công ty TNHH MTV do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ” dễ gây nhầm lẫn với doanh nghiệp. Một số đơn vị và cá nhân có trách nhiệm tổ chức thực hiện lại có quan điểm phải áp dụng toàn bộ quy định của Luật Doanh nghiệp vào hoạt động của Quỹ, dẫn đến nhiều vướng mắc trong tổ chức và hoạt động của Quỹ trong thời gian qua, ảnh hưởng đến hiệu quả hỗ trợ DNNVV.
Ngoài ra, Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp có quy định phải bảo toàn và phát triển vốn của nhà nước. Quy định này gây khó khăn cho Quỹ khi chuyển đổi mô hình tổ chức sang công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ vì Quỹ Phát triển DNNVV cho vay hoặc tài trợ vốn vẫn có rủi ro xảy ra làm mất vốn, đặc biệt là hoạt động cho vay đối với DNNVV khởi nghiệp sáng tạo.
Bên cạnh đó, các tiêu chí để xác định DNNVV khởi nghiệp sáng tạo, DNNVV tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị theo quy định vẫn chưa có quy định cụ thể khiến Quỹ và các ngân hàng gặp vướng mắc và mất nhiều thời gian để thẩm định khi tổ chức triển khai.
Chính vì thế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang lấy ý kiến xây dựng Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 39/2019/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển DNNVV.
Trong đó, Dự thảo sửa đổi quy định về: lộ trình đối với hoạt động cho vay trực tiếp, điều kiện vay vốn, mức cho vay được thỏa thuận dựa trên năng lực của doanh nghiệp, các phương thức cho vay trực tiếp; giới hạn mức phí cho vay gián tiếp; quy định cụ thể về điều kiện, trình tự, thủ tục tài trợ vốn; bổ sung quy định về: giới hạn mức tài trợ vốn, quy trình lựa chọn doanh nghiệp… Dự kiến, quy định trong Dự thảo sẽ ảnh hưởng đến tất cả doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn và nhận tài trợ vốn từ Quỹ.
Góp ý về Dự thảo, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, Dự thảo có quy định Quỹ về việc thông báo về Chương trình tài trợ vốn cho DNNVV khởi nghiệp sáng tạo. Các doanh nghiệp sau đó căn cứ vào Chương trình này mới nộp hồ sơ đề nghị tài trợ vốn.
Tuy nhiên, theo VCCI, Dự thảo chưa có quy định về việc công khai Chương trình tài trợ vốn này. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ các doanh nghiệp không biết đến Chương trình để có thể đề nghị tài trợ vốn; thậm chí có thể dẫn đến tình trạng chỉ một số doanh nghiệp được “ưu ái” thông báo về Chương trình này, gây bất bình đẳng với các doanh nghiệp khác. Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo quy định chi tiết hơn về việc công khai Chương trình tài trợ vốn, bao gồm các nội dung về hình thức công khai, thời điểm công khai.
Đặc biệt, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung thêm nội dung về đánh giá hiệu quả của một khoản vay và toàn bộ hoạt động của Quỹ. Ví dụ, có thể so sánh về quy mô doanh thu, quy mô lao động, giá trị xuất khẩu, mạng lưới khách hàng hoặc các yếu tố phát triển khác của doanh nghiệp trước và sau khi được cấp vốn. Các chỉ tiêu này không chỉ được sử dụng làm tiêu chí mềm khi quyết định cấp vốn mà còn được sử dụng để báo cáo và thuyết minh hiệu quả hoạt động của Quỹ.
Trích nguồn
Hương Dịu