Ảnh minh họa. Nguồn: CPA Canada
Việc triển khai hiệu quả tự động hóa và trí tuệ nhân tạo (AI) trong các cuộc kiểm toán sẽ không thể diễn ra một sớm một chiều. Đó là một hành trình bắt đầu từ việc xác định vị trí cho tự động hóa và phân tích, đến triển khai AI, rút ra các bài học kinh nghiệm. Vượt qua hành trình này, kiểm toán viên (KTV) sẽ thấy các cơ hội mới mở ra với ngành nghề kiểm toán.
Theo nghiên cứu của Hiệp hội Kế toán Công chứng Canada (CPA Canada) và Viện Kế toán công chứng Hoa Kỳ (AICPA) về tự động hóa quy trình trong hoạt động kiểm toán, một khi đã quen với việc sử dụng tự động hóa và phân tích, KTV sẽ dễ dàng sử dụng AI. Điều quan trọng là KTV phải nhận ra rằng họ không cần thiết phải bắt tay ngay vào việc sử dụng AI, thay vào đó, bước đầu tiên là xác định các vị trí phù hợp để sử dụng tự động hóa và phân tích.
Cụ thể, ở giai đoạn lập kế hoạch, tự động hóa quy trình bằng rô bốt (RPA) và phân tích có thể được sử dụng cho nhiều nhiệm vụ, bao gồm trích xuất dữ liệu từ các kỳ trước hoặc báo cáo tài chính giữa niên độ để xác định tính trọng yếu được đề xuất dựa trên một loạt các điểm chuẩn.
Các kỹ thuật tương tự cũng có thể được sử dụng để xác định tính trọng yếu trong một cuộc kiểm toán liên tục hoặc thời gian thực. Mặc dù tính trọng yếu là một lĩnh vực mà sự đánh giá của KTV đóng vai trò quan trọng nhưng RPA hoàn toàn có thể được sử dụng để hỗ trợ KTV bằng cách cung cấp phân tích so sánh và điểm chuẩn cho các điểm dữ liệu để xem xét việc xác định tính trọng yếu.
Tương tự, RPA cũng có thể được sử dụng để đánh giá rủi ro thông qua việc tìm nguồn thông tin từ cơ sở dữ liệu đăng ký và các nguồn thông tin công khai, bao gồm tất cả mọi thứ từ trích xuất các số liệu tài chính quan trọng được sử dụng trong đánh giá rủi ro đến hoàn thành kiểm tra tính độc lập và thu thập dữ liệu thị trường về khách hàng. Ngoài ra, các nguồn dữ liệu của bên thứ ba cũng có thể được sử dụng để tự động xác định sự không nhất quán giữa các nguồn đó và tập dữ liệu của khách hàng.
Xét theo khả năng hoạt động, tự động hóa thủ tục kiểm toán có thể số hóa các khía cạnh của cuộc đánh giá và đạt được hiệu quả cao trong việc thực hiện các nhiệm vụ lặp đi lặp lại thông qua RPA. Khác với AI, RPA không thể học hoặc đưa ra phán đoán, nhưng nó vẫn có thể hỗ trợ trong cả đánh giá nội bộ và bên ngoài.
Đồng thời, RPA có thể được sử dụng để biên dịch và so sánh dữ liệu giao dịch, chẳng hạn như di chuyển hàng tồn kho đến các giao dịch giá vốn hàng bán hoặc sao chép dữ liệu trên các tệp kiểm toán khác nhau; tính toán và xây dựng lại báo cáo tài chính từ dữ liệu cơ bản để hình thành ý kiến độc lập về tài chính.
Bên cạnh đó, các phân tích tự động có thể được sử dụng để khám phá các khoản chi phí và xác định các điểm bất thường. Đặc biệt, khi xem xét hợp đồng, khả năng nhận dạng ký tự quang học (OCR) kết hợp với công nghệ khác có thể được sử dụng trong việc trích xuất các điều khoản từ hợp đồng tiêu chuẩn để thực hiện so sánh và đảm bảo không có thay đổi nào được thực hiện.
Chẳng hạn, các hợp đồng doanh thu trong một khoảng thời gian có thể được phân tích và so sánh để đảm bảo các điều khoản nhất quán, hỗ trợ cho nhóm kiểm toán rằng họ chỉ cần phân tích một bộ điều khoản duy nhất để kết luận về tác động của IFRS 15 – Doanh thu từ các hợp đồng với khách hàng.
Các công ty cũng đã sử dụng các quy trình tương tự để phân tích các hợp đồng cho thuê để áp dụng IFRS 16 – Cho thuê. Các công ty viễn thông với hàng nghìn hợp đồng thuê cũng tận dụng các công cụ để biên dịch và phân tích các điều khoản thuê một cách hiệu quả.
Đối với báo cáo kiểm toán, việc sử dụng các công cụ RPA, tự động hóa và AI cho phép KTV xem xét và tập trung thời gian vào việc giải quyết vấn đề đã xác định, điều này có thể giúp rút ngắn chu kỳ báo cáo. Việc lập kế hoạch ban đầu dựa trên các con số tại một ngày cụ thể và tự động hóa kiểm toán có thể giúp KTV tính toán số dư thử nghiệm cuối năm cùng với các điều chỉnh được đề xuất để đưa ra các con số cuối cùng. Các số liệu này được tự động so sánh và đánh giá phân tích, từ đó xác định các vấn đề cần được KTV lưu ý và kiểm toán lại./.
Trích nguồn
Thùy Lê