Chiều ngày 24/4/2023, tại Trụ sở Quốc hội Việt Nam, Ủy ban Tài chính-Ngân sách Quốc hội phối hợp với Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam (WB), các chuyên gia của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) tổ chức Hội thảo “Thuế tối thiểu toàn cầu (GMT) và tác động đối với chính sách ưu đãi đầu tư tại Việt Nam”. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải chủ trì Hội thảo. Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Đặng Ngọc Minh tham dự và trình bày tham luận tại Hội thảo.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu tại Hội thảo.
Tham dự Hội thảo theo hình thức trực tuyến có Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam Carolyn Turk và các chuyên gia của Trung tâm chính sách và Quản lý thuế của OECD tại Paris (Pháp).
Cùng tham dự có Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Vân Chi, đại diện Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ban Kinh tế Trung ương, Kiểm toán Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Hiệp hội DN FDI, Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam, các Hiệp hội DN của Hàn Quốc, Nhật Bản tại Việt Nam, Phòng Thương mại châu Âu tại Việt Nam (EuroCham); đại diện các DN, tập đoàn, các công ty tư vấn thuế, các chuyên gia của IMF tại Việt Nam.
Cần khuyến nghị đa chiều để có chính sách thuế GMT phù hợp
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải hoan nghênh sáng kiến tổ chức hội thảo và kỳ vọng hội thảo với sự tham gia đông đảo của các chuyên gia của Ngân hàng Thế giới, chuyên gia của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) và các đại biểu sẽ nêu ra nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn, thực trạng triển khai của các quốc gia trên thế giới, kinh nghiệm của các nước về thuế GMT, đồng thời đề xuất giải pháp chính sách cho Việt Nam.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Hội thảo thuế GMT và tác động đối với chính sách ưu đãi đầu tư tại Việt Nam được tổ chức với mục tiêu tạo diễn đàn mở để các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia cùng đại diện khu vực DN FDI, các công ty tư vấn thuế và các đại biểu tham dự cùng trao đổi, làm rõ các nội dung liên quan đến cơ chế hoạt động của thuế GMT.
|
“Các ý kiến, khuyến nghị đa chiều từ các cơ quan xây dựng chính sách, từ các nhóm đối tượng bị ảnh hưởng và các đại biểu tại hội thảo là những thông tin quan trọng, thiết thực cho Chính phủ, Quốc hội Việt Nam trong quá trình nghiên cứu, cải cách hệ thống chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp, chính sách hỗ trợ đầu tư trong điều kiện nhiều quốc gia trên thế giới đang triển khai các quy định về thuế GMT.” Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải |
Đồng thời, đưa ra những phân tích về tác động của thuế GMT đối với chính sách ưu đãi đầu tư của Việt Nam từ góc độ thực tiễn của khu vực DN FDI cũng như từ góc độ của các nhà làm chính sách về tính phù hợp, tính hiệu quả của hệ thống chính sách ưu đãi của Việt Nam hiện nay so với quy định cụ thể của Thuế toàn cầu; Từ đó có những khuyến nghị, gợi mở về giải pháp chính sách phù hợp cho Việt Nam trong bối cảnh mới.
Phó Chủ tịch Quốc hội tin tưởng thông qua Hội thảo sẽ có cơ hội để lắng nghe các ý kiến, khuyến nghị đa chiều từ các cơ quan xây dựng chính sách, từ các DN bị ảnh hưởng có liên quan, từ các chuyên gia để làm sáng tỏ hơn những vấn đề về thuế GMT.
“Thông tin và các nội dung được trao đổi, thảo luận tại Hội thảo sẽ là những đầu vào thiết thực cho Chính phủ, Quốc hội Việt Nam trong quá trình nghiên cứu, cải cách hệ thống chính sách thuế thu nhập DN, chính sách hỗ trợ đầu tư để bảo đảm phù hợp với các quy định của thuế GMT trong bối cảnh mới.” – Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Giải pháp ứng phó của Việt Nam trước tác động của thuế GMT
Phát biểu tham luận tại Hội thảo, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Đặng Ngọc Minh cho biết, số thu NSNN, trong 3 năm 2020-2022, số thu thuế TNDN từ khu vực DN có vốn FDI trên tổng số thu thuế TNDN như sau: Tổng số thu thuế TNDN chiếm 18% – 21% tổng số thu ngân sách nội địa. Số thu thuế TNDN từ khu vực DN có vốn FDI chiếm khoảng 7,5% – 8,5% tổng số thu ngân sách nội địa. Số thu thuế TNDN từ khu vực DN có vốn FDI chiếm khoảng 39% – 41% tổng số thu thuế TNDN. Việt Nam đã thu hút FDI từ 142 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trong đó, các đối tác FDI lớn nhất của Việt Nam chủ yếu đến từ khu vực Đông Á, cụ thể: Hàn Quốc, Nhật Bản và Singapore. Việt Nam là quốc gia nhập khẩu vốn FDI.
Phó Tổng cục trưởng Đặng Ngọc Minh phát biểu tham luận tại Hội thảo.
Như vậy, nếu Việt Nam không áp dụng thuế GMT thì số thu NSNN về thuế thu nhập DN không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, nếu Việt Nam áp dụng quy định thuế tối thiểu nội địa đạt chuẩn, Việt Nam sẽ có quyền đánh thuế bổ sung đối với những DN FDI đang được hưởng thuế suất thực tế tại Việt Nam thấp hơn mức tối thiểu 15%, từ đó tăng thu NSNN.
Trường hợp Việt Nam không thu thuế thu nhập DN bổ sung thì toàn bộ số thu được ưu đãi cho các DN hiện tại sẽ được các nước phát triển có DN đầu tư tại Việt Nam thu về ngân sách của các nước đó.
Mặt khác, khi Việt Nam áp dụng thuế GMT (quy định IIR và UTPR) đối với những DN Việt Nam đầu tư ra nước ngoài thuộc đối tượng áp dụng của thuế GMT và có công ty con ở nước khác có số thuế TNDN thực tế thấp hơn mức tối thiểu thì sẽ thu thêm được thuế TNDN từ những DN này, từ đó tăng thu NSNN.
Hiện có khoảng 1.017 DN có vốn FDI tại Việt Nam có công ty mẹ thuộc đối tượng áp dụng thuế GMT. Theo tính toán có khoảng 90 Tập đoàn có khả năng chịu ảnh hưởng của thuế GMT nếu áp dụng từ năm 2024; nếu các quốc gia khác đều áp dụng thuế GMT bắt đầu từ năm 2024, các quốc gia có công ty mẹ sẽ được thu thêm phần thuế chênh lệch năm 2024 ước tính khoảng 10.000 – 20.000 tỷ đồng.
Không chỉ là nước nhận đầu tư, Việt Nam cũng có các nhà đầu tư ra nước ngoài như Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội (Viettel), Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Tập đoàn Vingroup, Tổng công ty Cao su Việt Nam, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam và các Ngân hàng Thương mại.
Lũy kế đến 20/3/2023, Việt Nam đã có trên 1.620 dự án đầu tư ra nước ngoài còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư Việt Nam gần 21,9 tỷ USD. Trong đó, có khoảng 140 dự án của các DN có vốn nhà nước với tổng vốn đầu tư gần 11,67 tỷ USD, chiếm gần 53,3% tổng vốn đầu tư cả nước.
Như vậy, thuế GMT cũng tạo ra cơ hội đánh thuế khi Việt Nam áp dụng quy định chung về Thuế tối thiểu. Theo đó, Việt Nam có quyền đánh thuế bổ sung đối với các DN Việt Nam nếu thuộc đối tượng áp dụng của thuế GMT đầu tư ra nước ngoài, và đang được hưởng thuế suất thực tế thấp hơn mức tối thiểu 15% tại các nước khác.
Đề xuất giải pháp ứng phó của Việt Nam trước tác động của thuế GMT, Phó Tổng cục trưởng Đặng Ngọc Minh cho biết, Việt Nam cần chủ động thực hiện theo chương trình thuế GMT, theo đó ban hành chính sách về thuế thu nhập DN theo quy định về thuế GMT để các DN này nộp phần chênh lệch giữa thuế thu nhập DN thực tế so với thuế GMT tại Việt Nam.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Vân Chi chủ trì phiên thảo luận.
Trước mắt có khoảng 90 tập đoàn chịu tác động của thuế GMT. Vì vậy, cần bổ sung quy định về thuế GMT áp dụng tại Việt Nam như sau:
Một là, cần quy định về thuế thu nhập DN theo quy định về Thuế GMT (đạt chuẩn 15% – theo quy định QDMTT của OECD) để ứng phó với Thuế GMT của các nước có FDI vào Việt Nam (áp dụng thuế GMT từ năm 2024) và áp dụng từ ngày 1/1/2024.
Hai là, quy định về Thuế GMT, bao gồm quy định tổng hợp thu nhập (IIR) và quy định lợi nhuận chịu thuế dưới mức tối thiểu (UTPR), để áp dụng đối với các DN Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài và các DN khác thuộc đối tượng áp dụng của Thuế GMT để thu phần chênh lệch (nếu có).
Việc bổ sung quy định này sẽ thể chế hóa được nội dung của Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 18/11/2016 của Bộ Chính trị là: “Hoàn thiện chính sách thu gắn với cơ cấu lại thu NSNN theo hướng bao quát toàn bộ các nguồn thu, mở rộng cơ sở thu, nhất là các nguồn thu mới, phù hợp với thông lệ quốc tế, tăng tỉ trọng thu nội địa, bảo đảm tỉ trọng hợp lý giữa thuế gián thu và thuế trực thu, khai thác tốt thuế thu từ tài sản, tài nguyên, bảo vệ môi trường;…”.
Đồng thời, để hạn chế tác động tiêu cực của Thuế GMT đối với thu hút đầu tư, Phó Tổng cục trưởng lưu ý, Việt Nam cần có các giải pháp hỗ trợ tài chính trực tiếp hoặc gián tiếp nhưng phải đảm bảo không vi phạm quy tắc về Thuế GMT, phù hợp với cam kết, thông lệ quốc tế, công khai minh bạch, giảm thiểu tác động xấu tới môi trường đầu tư.
“Các giải pháp hỗ trợ cần được nghiên cứu ban hành có thể bao gồm việc hỗ trợ các DN trong quá trình đầu tư cơ sở hạ tầng cơ bản cho sản xuất, đầu tư hình thành tài sản cố định cho sản xuất công nghiệp, bảo vệ môi trường, hỗ trợ nhà ở cho công nhân, hỗ trợ bảo hiểm xã hội, y tế cho người lao động, hỗ trợ cho nghiên cứu và phát triển, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ thân thiện môi trường. Để thực hiện được chương trình hỗ trợ nhà nước cũng cần bố trí các nguồn lực tài chính, đất đai, đào tạo nguồn nhân lực để duy trì sức hấp dẫn và ổn định môi trường đầu tư” – Phó Tổng cục trưởng Đặng Ngọc Minh chia sẻ.
Các đại biểu trong nước và quốc tế tham gia ý kiến trực tiếp tại Hội thảo.
Kiến nghị Nhà nước áp dụng một số biện pháp hỗ trợ bổ sung cho các nhà đầu tư
Tại phiên thảo luận, đã có 9 lượt ý kiến phát biểu từ các góc độ khác nhau của các cơ quan nhà nước về các dự kiến chính sách, của Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch Đầu tư và Ban Kinh tế Trung ương; của khu vực DN FDI, của các công ty tư vấn thuế và các chuyên gia với những kiến nghị, giải pháp khác nhau để bảo đảm việc tuân thủ nghĩa vụ về thuế GMT tại Việt nam cũng như trong mối quan hệ với nghĩa vụ thuế của công ty mẹ toàn cầu.
Đồng thời cũng có những kiến nghị Nhà nước áp dụng một số biện pháp hỗ trợ bổ sung cho các nhà đầu tư để tiếp tục duy trì môi trường thu hút đầu tư tại Việt Nam.
Cũng tại Hội thảo đã được nghe những ý kiến trao đổi trở lại của các chuyên gia quốc tế bình luận cụ thể vào các vấn đề của Việt Nam. Qua các ý kiến trao đổi của các chuyên gia quốc tế đã giúp cho cơ quan chính sách Việt Nam có cái nhìn rõ hơn về một số giải pháp chính sách, về các công việc tiếp theo để Việt Nam có những bước đi phù hợp nhất, thích ứng được với bối cảnh mới của hệ thống thuế GMT; có những vấn đề cũng cần tiếp tục được nghiên cứu kỹ hơn, tham khảo thêm kinh nghiệm xử lý của các nước khác.
Theo Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam Carolyn Turk, cạnh tranh thuế gây hại đã gia tăng trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương trong những năm gần đây. Trong khi các nền kinh tế phát triển ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương áp dụng ít ưu đãi thì các nền kinh tế đang phát triển áp dụng nhiều hình thức ưu đãi thuế gây tác động về thu ngân sách cho Chính phủ.
"Các kết quả nghiên cứu, khảo sát cho thấy, các DN không coi ưu đãi thuế là lý do chính để chọn địa điểm đầu tư. Thay vào đó, môi trường chính trị, ổn định kinh tế vĩ mô, môi trường pháp luật, chất lượng hạ tầng, khả năng chống chịu của hạ tầng, chất lượng nguồn nhân lực mới là yếu tố quyết định để thu hút vốn đầu tư FDI" – bà Carolyn Turk nhấn mạnh.
Do vậy, Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam cho rằng, nhân cơ hội triển khai thuế GMT, Việt Nam cần áp dụng quan điểm tổng thể hơn về thu hút vốn đầu tư với đầu tư trong nước và nước ngoài, để đạt hiệu quả như mong muốn.
Theo đó, các chuyên gia của OECD, WB và các công ty phát biểu tại hội thảo cũng nhấn mạnh quan điểm Việt Nam cần phải hành động ngay để không bỏ qua các khoản thu thuế quan trọng, đồng thời với việc cải cách hệ thống thuế và thực thi chính sách ưu đãi đầu tư mới dựa trên các nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng để giữ chân và thu hút dòng vốn FDI.
Đại diện Công ty Luật Kim & Chang đề xuất, trong trường hợp cơ quan lập pháp của Việt Nam chưa nội luật hóa theo thủ tục lập pháp thông thường, do tính cấp bách cần áp dụng QDMTT từ năm 2024 thì phương án ban hành nghị quyết của Quốc hội là phù hợp.
Các đại biểu tham dự đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết, sâu sắc và giá trị.
Phần lớn các ý kiến tại Hội thảo đều nhất trí về sự cần thiết phải nội luật hoả các quy định về Thuế GMT. Đặc biệt là trước mắt cần đưa vào áp dụng Thuế nội địa bổ sung tối thiểu đạt chuẩn tại Việt Nam với hiệu lực áp dụng cho năm 2024, để kịp thời đồng hành cùng các DN FDI đang hoạt động hiện nay thuộc diện điều chỉnh của Thuế GMT.
Việc ban hành vào áp dụng Thuế nội địa bổ sung tối thiểu đạt chuẩn tại Việt Nam không chỉ giúp Việt Nam giữ được thứ tự ưu tiên về quyền đánh thuế tại nước nguồn phát sinh thu nhập, phù hợp với tinh thần của Thuế GMT, mà còn tạo thuận lợi cho các DN FDI tại Việt Nam tuân thủ các nghĩa vụ Thuế GMT một cách tổng thể.
Đồng thời, với việc áp dụng Thuế nội địa bổ sung tối thiểu, đã có nhiều ý kiến đề xuất về việc áp dụng một số hình thức hỗ trợ cho các nhà đầu tư. Đối với vấn đề nảy, về cơ bản các ý kiến đều nhất trí rằng cần có những biện pháp hỗ trợ bổ sung cho các nhà đầu tư trên nguyên tắc phù hợp với các quy định của Thuế GMT và bảo đảm sự công khai, minh bạch, dễ thực thi. Các định hưởng thiết kế chính sách cụ thể sẽ phải được sớm làm rõ trong thời gian tới.
Quốc hội sẽ thảo luận khi nội dung thuế GMT được đưa ra
Phát biểu bế mạc Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Quốc hội Nguyễn Vân Chi cho biết, Hội thảo đã thu nhận được rất nhiều ý kiến tâm huyết, sâu sắc và giá trị. Các ý kiến tham gia sẽ được tổng hợp xây dựng Tổng thuận của hội thảo, để cung cấp cho các Đại biểu Quốc hội, phục vụ các phiên thảo luận khi nội dung thuế GMT được đưa ra Quốc hội trong thời gian tới đây.
Kết luận hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Nguyễn Vân Chi đánh giá, nhìn chung các ý kiến đều nhất trí về sự cần thiết phải nội luật hoá các quy định về thuế GMT. Đặc biệt là trước mắt cần đưa vào áp dụng thuế nội địa bổ sung tối thiểu đạt chuẩn tại Việt Nam với hiệu lực áp dụng cho năm 2024, để kịp thời đồng hành cùng các DN FDI đang hoạt động hiện nay thuộc diện điều chỉnh của thuế GMT.
Đồng thời với việc áp dụng thuế nội địa bổ sung tối thiểu, đã có nhiều ý kiến đề xuất về việc áp dụng một số hình thức hỗ trợ cho các nhà đầu tư. Về cơ bản các ý kiến đều nhất trí rằng cần có những biện pháp hỗ trợ bổ sung cho các nhà đầu tư trên nguyên tắc phù hợp với các quy định của thuế GMT và bảo đảm sự công khai, minh bạch, dễ thực thi.
Các đại biểu tại các đầu cầu trực tuyến quốc tế gồm Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam
và các chuyên gia của Trung tâm chính sách và Quản lý thuế của OECD tại Paris (Pháp).
Theo bà Nguyễn Vân Chi, đối với môi trường đầu tư cho Việt Nam, tới đây khi áp dụng thuế GMT, ý kiến các chuyên gia, các đại biểu đều cho thấy hệ thống ưu đãi đầu tư của Việt Nam hiện nay cần được rà soát, đánh giá lại một cách tổng thể để có các điều chỉnh, cải cách phù hợp.
Với mục tiêu thích ứng với môi trường mới, bối cảnh mới, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Nguyễn Vân Chi cho rằng, Việt Nam phải trả lời các câu hỏi mang tính định hướng về các biện pháp chính sách thu hút đầu tư giai đoạn hậu thuế GMT, như việc thiết lập môi trường đầu tư tích cực để thu hút các nhà đầu tư mới; hay là chính sách thuế đối với các tập đoàn lớn của Việt Nam đầu tư ra nước ngoài nhằm giữ quyền đánh thuế của Việt Nam theo quy định của thuế GMT; cũng như các câu hỏi thực tiễn về các bước điều chỉnh trong giai đoạn quá độ…
“Hội thảo hôm nay đã cung cấp những thông tin đầu vào quan trọng để các cơ quan liên quan của Quốc hội nghiên cứu, tham mưu trong quá trình Quốc hội xem xét, quyết định những nội dung liên quan đến chính sách thuế thu nhập DN và các chính sách ưu đãi đầu tư nhằm duy trì một môi trường đầu tư tích cực tại Việt Nam.” – bà Nguyễn Vân Chi chia sẻ.
Trích nguồn
Bùi Huy Hùng