Theo đại diện ngành thuế, mức thuế thu được từ phương pháp kê khai cao gấp nhiều lần so với hộ khoán, tạo ra chênh lệch lớn trong việc phản ảnh doanh thu thực tế và nghĩa vụ thuế…
Đang có sự bất bình đẳng thuế giữa hộ kê khai và khoán
Bộ Tài chính đang lấy ý kiến hồ sơ chính sách của dự án luật Quản lý thuế (thay thế). Tại tờ trình, Bộ đề xuất nhiều chính sách đổi mới phương pháp quản lý đối với doanh nghiệp siêu nhỏ, bao gồm cả hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.
Về mặt các giải pháp thực hiện chính sách, Bộ Tài chính nêu rõ, xóa bỏ quy định thuế khoán đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Đồng thời, bổ sung thêm quy định hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế theo phương pháp tính thuế trực tiếp (tỉ lệ % trên doanh thu) thống nhất với quy định của luật Thuế giá trị gia tăng và luật Thuế thu nhập cá nhân.
“Thuế khoán vẫn là phương thức phổ biến nhất đối với hộ kinh doanh nhưng mức thuế thu được từ phương pháp kê khai cao gấp nhiều lần so với thuế khoán. Điều này cho thấy sự chênh lệch lớn trong việc phản ảnh doanh thu thực tế và nghĩa vụ thuế giữa hai hình thức này”.
Tờ trình Dự án luật Quản lý thuế (thay thế.
Theo cơ quan chức năng, thuế khoán là hình thức thu thuế phổ biến đối với hộ kinh doanh tuy nhiên mức thuế thu được từ phương pháp kê khai cao gấp nhiều lần so với hình thức này, tạo ra chênh lệch lớn trong việc phản ảnh doanh thu thực tế và nghĩa vụ thuế…
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng đề xuất bổ sung quy định về chế độ kế toán và hóa đơn và giao Chính phủ quy định chi tiết.
Thứ nhất, đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên, áp dụng chế độ kế toán đơn giản như các doanh nghiệp vừa và nhỏ theo Thông tư 88/2021/TT-BTC. Đồng thời, các hộ kinh doanh bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng phải sử dụng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu đến cơ quan thuế từ ngày 1/6/2025 phải áp dụng hoá đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hoá đơn điện tử không có mã.
Thứ hai, đối với các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu thuộc đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng (từ 200 triệu đồng/năm đến dưới 1 tỉ đồng/năm), áp dụng hóa đơn điện tử có mã hoặc không có mã của cơ quan thuế. Nếu hộ kinh doanh có điều kiện, có thể áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền hoặc hoặc bill tính tiền đáp ứng điều kiện về hóa đơn điện tử.
Ngoài ra, nhóm này cũng được dùng hóa đơn đơn giản cho phép họ lập "biên nhận bán hàng điện tử" qua app, Zalo, SMS, hoặc mẫu có mã QR. Song các hộ này phải có lộ trình áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Quy định này được đề xuất áp dụng trong giai đoạn từ 1/1/2026 đến 31/12/2026.
Theo Bộ Tài chính, tính đến hết tháng 12/2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ và cá nhân kinh doanh đang được quản lý thuế, trong đó tổng số hộ kinh doanh ổn định là 2,2 triệu hộ. Tổng thuế thu từ khu vực này trong năm 2024 đạt gần 26.000 tỷ đồng. Đáng chú ý, mức thuế khoán trung bình chỉ khoảng 686 nghìn đồng/tháng, thấp hơn nhiều so với mức 3,29 triệu đồng/tháng nếu tính theo phương pháp kê khai.
Trong khi đó, có hơn 4.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 10 tỷ đồng nhưng hơn một nửa trong số này vẫn nộp thuế khoán với mức thuế rất thấp, chỉ bằng khoảng 0,4% doanh thu. Điều này gây ra tình trạng bất công khi mức thuế bình quân của hộ kê khai cao hơn tới 5 lần so với hộ khoán.
Bắt đầu từ 1/1/2027, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu hằng năm từ 800 triệu đồng trở lên khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng phải áp dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế.
Từ đầu năm 2028, các hộ và cá nhân kinh doanh có ngưỡng doanh thu thuộc diện chịu thuế giá trị gia tăng đến mức doanh thu 800 triệu đồng khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng phải áp dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế.
Theo Bộ Tài chính, việc chuyển tất cả hộ kinh doanh sang chế độ tự khai theo doanh thu thực tế thay vì hình thức thuế khoán như trước đây là điều cần thiết. Bởi lẽ, điều này giúp hạn chế thất thu ngân sách, đặc biệt là đối với các hộ có doanh thu lớn nhưng nộp thuế thấp do áp dụng mức khoán cố định trước đây.
Song song với đó, hộ kinh doanh sẽ phải thực hiện nghĩa vụ kê khai thuế theo quy định hiện hành và sử dụng hóa đơn điện tử trong hoạt động bán hàng và cung cấp dịch vụ. Đồng thời, áp dụng hình thức sổ sách kế toán đơn giản để ghi chép doanh thu, chi phí phục vụ việc tính thuế.
Ngoài ra, việc xóa bỏ thuế khoán không chỉ tăng minh bạch mà còn mở ra cơ hội khuyến khích hộ kinh doanh trở thành doanh nghiệp. Nếu áp dụng phương pháp kê khai, hộ kinh doanh sẽ dần làm quen với quản trị tài chính bài bản. Đây là tiền đề quan trọng để phát triển thành doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, từ đó tiếp cận được các chính sách hỗ trợ kinh doanh theo Nghị quyết 198/2025/QH15.
Phương Linh