Nhiều điểm mới trong hoạt động đầu tư quỹ BHXH Việt Nam

Vận hành hiệu quả các quỹ của BHXH

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Các định chế tài chính (Bộ Tài chính) Phạm Thị Thanh Tâm, hoạt động đầu tư từ quỹ bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp tuân thủ nguyên tắc đầu tư của từng quỹ quy định tại Luật BHXH, Luật BHYT và Luật Việc làm.

Được cụ thể hóa tại Nghị định số 212/2025/NĐ-CP có hiệu lực thi hành kể từ ngày 25/7/2025, thay thế Nghị định số 30/2016/NĐ-CP ngày 28/4/2016 của Chính phủ.

Theo đó, việc ưu tiên đầu tư vào trái phiếu Chính phủ (TPCP), đặc biệt là loại dài hạn, sẽ do Hội đồng quản lý BHXH quyết định trong kế hoạch đầu tư hằng năm.

Mức độ ưu tiên này được thể hiện qua tỷ lệ giữa số dư TPCP và tổng số dư danh mục đầu tư của BHXH Việt Nam. Theo quy định mới, BHXH Việt Nam có thể tự thực hiện đầu tư hoặc ủy thác đầu tư.

Bên cạnh đó, ngày 26/8/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 233/2025/NĐ-CP quy định cơ chế tài chính về BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp, đồng thời quy định về chi cho công tác tổ chức và hoạt động của hệ thống BHXH.

Nghị định gồm 4 Chương, 29 Điều, được xây dựng trên cơ sở Luật BHXH, BHYT và Luật Việc làm, nhằm cụ thể hóa nguyên tắc quản lý thu – chi, tạo hành lang pháp lý cho việc vận hành minh bạch và hiệu quả các quỹ bảo hiểm.

Về nguồn tài chính, Nghị định nêu rõ quỹ BHXH (bao gồm cả phần ngân sách nhà nước cấp để chi trả lương hưu và trợ cấp cho các đối tượng do ngân sách đảm bảo), quỹ BHYT, quỹ bảo hiểm thất nghiệp, cùng các nguồn hợp pháp khác là cơ sở chính để thực hiện chi trả.

Phó Vụ trưởng Vụ Các định chế tài chính (Bộ Tài chính) Phạm Thị Thanh Tâm phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Lê Văn

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Thăng Long – Đại diện Vụ Các định chế tài chính (Bộ Tài chính) phân tích từ khi Nghị định số 30/2016/NĐ-CP ban hành, hoạt động đầu tư của BHXH Việt Nam đã tiến tới chuyên nghiệp hơn. Tuy nhiên thời gian qua, BHXH chủ yếu đầu tư vào TPCP và gửi tiền tại ngân hàng thương mại.

Kết quả đầu tư năm 2024: Tổng đầu tư là 459.389 tỷ đồng, lãi suất trung bình 3,86%/năm; 79% danh mục đầu tư của các quỹ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp là TPCP; còn lại là tiền gửi ngân hàng. Quy mô đầu tư năm 2024 là 1,37 triệu tỷ đồng; 9 tháng năm 2025 là 1,46 triệu tỷ đồng.

Để thể chế hóa chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 28- NQ/TW ngày 23/5/2018 của Ban chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách BHXH Việt Nam, trong đó hướng đến đa dạng hóa và nâng cao hiệu quả đầu tư, vừa qua, Chính phủ ban hành Nghị định 212/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về hoạt động đầu tư từ quỹ BHXH, BHYT và bảo hiểm thất nghiệp với một số điểm mới đáng chú ý. Theo đó, về nguyên tắc đầu tư, ưu tiên đầu tư TPCP, nhất là TPCP dài hạn.

Về chiến lược đầu tư: Xây dựng chiến lược dài hạn (3 năm), xác định lộ trình cụ thể cho việc đa dạng hóa đầu tư; nghiên cứu và chuẩn bị các điều kiện cho ủy thác đầu tư và đầu tư quốc tế.

Đối với phương án đầu tư hàng năm: Do Hội đồng quản lý phê duyệt trước ngày 31/12; linh hoạt, phù hợp với tình hình thị trường và năng lực của BHXH.

Về phương thức đầu tư: Mở rộng, cho phép ủy thác đầu tư cho các tổ chức chuyên nghiệp; ủy thác cho các công ty quản lý quỹ, công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại có chức năng nhận ủy thác, nhằm tận dụng chuyên môn và tăng hiệu quả.

Về danh mục đầu tư: Đa dạng hóa sản phẩm trong nước và đặt nền tảng cho đầu tư quốc tế (TPCP quốc tế).

Về hạch toán, kế toán: Chuẩn hóa quy trình, đảm bảo tính minh bạch. Bên cạnh đó Nghị định cũng quy định về kiểm soát, quản lý, xử lý rủi ro phải được phân cấp xử lý rủi ro rõ ràng.

Theo Nghị định 212/2025/NĐ-CP thì công cụ nợ của Chính phủ (TPCP, tín phiếu…); trái phiếu chính quyền địa phương, trái phiếu được chính phủ bảo lãnh; tiền gửi, trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi tại các ngân hàng có vốn nhà nước trên 50%; quy định cụ thể hơn việc mua TPCP trên thị trường thứ cấp theo nguyên tắc cạnh tranh lãi suất.

Tại thị trường quốc tế: BHXH xây dựng đề án đầu tư riêng, báo cáo Hội đồng quản lý thông qua; đánh giá lợi ích, chi phí, rủi ro và tuân thủ quy định về quản lý ngoại hối.

Theo ông Nguyễn Thăng Long, việc minh bạch hóa dòng tiền và hoạt động đầu tư, chi phí liên quan đến hoạt động đầu tư được hạch toán theo quy định tại Nghị định số 233/2025-NĐ-CP.

Theo đó, số tiền gốc thu được từ khoản đầu tư được theo dõi và hạch toán độc lập theo từng quỹ. Tiền sinh lời được phân bổ về từng quỹ tương ứng.

Thực hiện báo cáo định kỳ và đột xuất cho Hội đồng quản lý vá các Bộ, ngành liên quan (Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ, Bộ Y tế…); đảm bảo công khai, minh bạch toàn bộ quá trình tổ chức thực hiện đầu tư. Công tác quản lý rủi ro cũng được tăng cường kiểm soát.

Đầu tư chắc từng bước, với 3 giai đoạn

Tại hội nghị các đại biểu cũng được ông R.Mark Davis – Chuyên gia cao cấp về lĩnh vực tài chính (Ngân hàng thế giới) chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong việc đầu tư này với các nội dung:

Ông R.Mark Davis – Chuyên gia cao cấp về lĩnh vực tài chính (Ngân hàng thế giới) chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong việc đầu tư. Ảnh: Lê Văn

So sánh về phân bổ tài sản toàn cầu; so sánh trong khu vực; thông lệ tốt nhất về văn bản tuyên bố chính sách đầu tư; ủy thác tài sản qua các tổ chức quản lý bên ngoài; đầu tư vào trái phiếu chính phủ quốc tế

Theo đó, ông R.Mark Davis đã dẫn chứng một số so sánh về phân bổ tài sản của các thành viên Hiệp hội An sinh xã hội Quốc tế (ISSA); phân bổ tài sản của các Quỹ hưu trí lớn tại các quốc gia ngoài Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD); so sánh với Quỹ tiết kiệm Dự phòng của người lao động Malaysia (EPF); so sánh với Quỹ An sinh xã hội của Thái Lan (SSF).

Từ những so sánh trên, ông R.Mark Davis cho rằng, ban giám đốc phê duyệt chỉ tiêu rủi ro phải phù hợp với mục tiêu đề ra; phản ánh chính xác phương án đánh đổi giữa lợi nhuận đầu tư và đóng góp, có thể đo lường và theo dõi thường xuyên.

Theo ông R.Mark Davis, ngân sách rủi ro là các hạn mức để thực hiện chính sách đầu tư và các thành phần, trong đó rủi ro chiến lược so với rủi ro chủ động; và còn có các chỉ tiêu và ngân sách cho rủi ro thanh khoản.

Vì vậy theo ông, điều hết sức quan trọng là phải có khả năng duy trì hồ sơ rủi ro mong muốn của quỹ theo thời gian và đo lường đúng được những sai lệch phát sinh khi theo đuổi gia tăng giá trị.

Qua cân nhắc về rủi ro và năng lực nội bộ của BHXH, theo ông R.Mark Davis, đầu tư mới cần được thực hiện từng bước, trong khoảng 3 giai đoạn: Ủy thác cho các tổ chức quản lý quỹ bên ngoài; phát triển chuyên môn trong nội bộ nhờ các chuyên gia bên ngoài; chuyên môn nội bộ đầy đủ và sử dụng có lựa chọn các chuyên gia bên ngoài.

Tại hội nghị, bà Lê Ngọc Chi – Phó Trưởng phòng, Vụ Định chế tài chính (Bộ Tài chính) phổ biến một số điểm mới của Nghị định số 233/2025/NĐ-CP của Chính phủ, quy định cơ chế tài chính về BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp; chi tổ chức và hoạt động bảo BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp, với các nội dung:

Mở tài khoản và đảm bảo thanh khoản các quỹ; chuyển kinh phí chi trả chế độ, chi tổ chức và hoạt động; lập và giao phân bổ dự toán; quyết toán, thẩm định, thông báo quyết toán; chi tổ chức và hoạt động; quản lý đầu tư xây dựng, ứng dụng công nghệ thông tin, quản lý tài sản; xác định kinh phí tiết kiệm và sử dụng kinh phí tiết kiệm.