 |
| Hoạt động giao dịch trên thị trường chứng khoán tiếp tục đòi hỏi khung giám sát minh bạch và chuẩn hóa. |
Những điểm sửa đổi trọng tâm của Dự thảo Thông tư
Dự thảo Thông tư mới có nhiều điều chỉnh quan trọng, tập trung vào hoàn thiện cơ sở pháp lý cho mô hình giám sát giao dịch, chuẩn hóa cơ chế phối hợp và tăng cường vai trò của UBCKNN trong điều hành, điều phối dữ liệu và xử lý vi phạm. Một trong những điểm nổi bật là việc bổ sung Điều 3a về nguyên tắc tổ chức giám sát giao dịch chứng khoán, xác lập rõ vai trò, trách nhiệm và sự phối hợp giữa bốn chủ thể chính: UBCKNN, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam (VNX) và công ty con của Tổng Công ty Lưu ký và bù trừ chứng khoán (VSDC) và các công ty con, cùng các thành viên giao dịch. Quy định này nhằm đảm bảo mô hình giám sát ba cấp được vận hành hiệu quả, liên tục và thống nhất trên toàn thị trường, đồng thời tạo điều kiện để phát hiện kịp thời các giao dịch bất thường, nghi vấn vi phạm pháp luật, như được nêu rõ trong dự thảo Thông tư.
Các khái niệm cốt lõi phục vụ giám sát, như “giao dịch nghi vấn”, “giao dịch bất thường”, “giám sát giao dịch liên thị trường”, cũng được cập nhật để phù hợp với Luật Chứng khoán và thực tiễn triển khai. Việc chuẩn hóa thuật ngữ này giúp VNX và các công ty con có cơ sở pháp lý đầy đủ hơn trong phân tích, xác định giao dịch nghi vấn ngay tại cấp vận hành, qua đó nâng cao chất lượng cảnh báo sớm và giảm độ trễ trong xử lý thông tin. Những sửa đổi về thuật ngữ đã được giải trình chi tiết trong bản so sánh dự thảo .
Về trách nhiệm và quyền hạn của UBCKNN, dự thảo bổ sung nhiều nội dung mới như quyền chấp thuận tiêu chí giám sát giao dịch và chỉ tiêu báo cáo giám sát, quyền hướng dẫn định dạng dữ liệu số và quy trình trao đổi dữ liệu giữa các đơn vị trong hệ thống, cùng trách nhiệm xử lý vi phạm hành chính và phối hợp các cơ quan chức năng trong phòng ngừa, ngăn chặn hành vi vi phạm. Những điều chỉnh này nhằm đảm bảo UBCKNN thực sự đóng vai trò cơ quan giám sát tối cao, đồng bộ từ cấp chính sách đến cấp vận hành, phù hợp với Luật sửa đổi năm 2024 và mô hình thị trường hiện đại.
Đối với VNX, các quy định mới làm rõ trách nhiệm giám sát chung hoạt động giao dịch và giám sát liên thị trường; ban hành tiêu chí giám sát giao dịch và quy chế phối hợp giữa các đơn vị trong hệ thống; tiếp nhận, phân tích và báo cáo giao dịch nghi vấn. Nhiệm vụ giám sát trực tiếp tại từng sở giao dịch, giám sát công bố thông tin, rà soát tin đồn, xác định giao dịch bất thường và kiến nghị xử lý cũng được quy định chi tiết hơn, giúp tăng tính chủ động ở cấp vận hành thị trường.
Cuối cùng, dự thảo cập nhật nghĩa vụ của VSDC trong giám sát bù trừ – thanh toán, quản lý giới hạn vị thế, ký quỹ và phối hợp với UBCKNN, VNX để đảm bảo an toàn hệ thống. Đây là bước điều chỉnh phù hợp khi cơ chế CCP chuẩn bị triển khai trong thời gian tới.
Nhu cầu sửa đổi từ yêu cầu thực tiễn và thay đổi pháp lý
Theo Tờ trình của UBCKNN gửi Bộ Tài chính, việc sửa đổi Thông tư số 95/2020/TT-BTC và Thông tư số 06/2022/TT-BTC xuất phát từ những thay đổi quan trọng của khung pháp lý về chứng khoán, trong đó có Luật số 56/2024/QH15 sửa đổi, bổ sung Luật Chứng khoán 2019 và các nghị định, thông tư hướng dẫn liên quan đến giao dịch, bù trừ – thanh toán, công bố thông tin và cơ chế quản lý rủi ro. Những điều chỉnh này yêu cầu cơ quan quản lý rà soát toàn diện quy định về giám sát giao dịch và giám sát tuân thủ để phù hợp với mô hình thị trường hiện đại, sự phát triển của công nghệ và sự xuất hiện của cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP) tại VSDC.
Sau gần 5 năm thực thi Thông tư số 95/2020/TT-BTC và hơn 3 năm triển khai Thông tư số 06/2022/TT-BTC, hệ thống giám sát 3 cấp đã được vận hành thống nhất, thường xuyên, góp phần phát hiện, phòng ngừa và xử lý vi phạm, đồng thời nâng cao tính minh bạch và kỷ cương trên thị trường.
Tuy nhiên, bối cảnh thị trường thay đổi nhanh, khối lượng giao dịch tăng mạnh, sự xuất hiện của các sản phẩm mới cùng yêu cầu chuẩn hóa dữ liệu và chuyển đổi số khiến nhiều quy định không còn phù hợp.
UBCKNN đã tổ chức 5 đoàn kiểm tra tuân thủ đối với các sở giao dịch chứng khoán và VSDC trong giai đoạn 2022-2024, qua đó kiến nghị hoàn thiện nhiều quy trình nghiệp vụ, đồng thời yêu cầu tăng cường phối hợp giữa các cấp giám sát, minh chứng cho nhu cầu tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý.
Trong quá trình sửa đổi, cơ quan soạn thảo đã bám sát các định hướng lớn của Đảng và Nhà nước, bao gồm Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2021-2030, Nghị quyết số 27-NQ/TW về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, Nghị quyết số 86/NQ-CP về phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch và Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030. Các định hướng này đều nhấn mạnh yêu cầu tăng cường giám sát, kỷ luật thị trường, tăng tính minh bạch và ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý nhà nước.
Hiện UBCKNN đã gửi dự thảo lấy ý kiến Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE), VNX và VSDC; đồng thời tổng hợp đầy đủ ý kiến của các đơn vị chuyên môn trong nội bộ UBCKNN. Các góp ý này sẽ tiếp tục được rà soát, hoàn thiện trước khi Bộ Tài chính xem xét ban hành văn bản chính thức với kỳ vọng tạo dựng một hệ thống giám sát thị trường minh bạch, thống nhất và đáp ứng yêu cầu phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn mới